转眼,不知怎样一来,整个燕园成了二月兰detianxia。eryuelanshiyizhongchangjiandeyehua。huaduobuda,zibaixiangjian。huaxingheyansedoumeiyoushenmeteyizhichu。ruguozhiyouyiliangke,zaibaihuacongzhong,juebuhuiyinqirenherendezhuyi。danshitaqueyiduozhisheng,meidaochuntian,hefengyichuifu,bianzhankailexiaohua;zuichuzhiyouyiduo,liangduo,jiduo。danshiyizhuanyan,zaiyiyejian,jiunengbianchengbaiduo,qianduo,wanduo。dayoulingjiabaihuazhishangdeshitoule。
wozaiyanyuanliyijingzhulesishiduonian。zuichuwobingmeiyoutebiezhuyidaozheizhongxiaohua。zhidaoqiannian,yexuzhengshieryuelankaihuadedanian,womodifaxian,congwozhudeloupangxiaotushankaishi,zoubianlequanyuan,yanguangsuodaozhichu,wubuyoueryuelanzai。zhaipang,lixia,linzhong,shantou,tupo,hubian,zhiyaoyoukongxidedifang,doushiyituanziqi,jianyibaiwu,xiaohuakaidelinlijinzhi,qishifeifan,ziqizhichongyunxiao,lianyuzhoudoufangfobianchengzisedele。
季羡林先生
wozaimilihuanghuzhong,huranfaxianeryuelanpashangleshu,youdeyijingpashangleshuding,youdezhengzainulipandeng,lianchuanqideshengyinsihudounengtingdao。wozheiyijingkezhenbuxiao:mofeieryuelanzhenchenglejinglema?zaidingjingyikan,yuanlaishilancongzhongyixietengluo,yezhengzaikaizhehua,huadeyansetongeryuelanyimoyiyang,suochadejiujinjinzhiqueshaoneiyituanbaiwu。woshizaijuedewozheigehuanjuefeichangyouqu。daizheqingxingdeyishi,wozixiguanchaqilai:chulehuaxingzhiwai,yansezhenshiyibanwuer。fanzhengwozhidaolezheishiliangzhongzhiwu,xinliyouledi,ranerzaiyizhuanyan,worengrankandaoeryuelanwangzhitoupa。zheishizhendeni?haishihuanjue?yiyoutaquba。
自从意识到二月兰cunzaiyihou,yixietongeryuelanyoulianxidehuiyilijiyongshangxintou。yuanlaihenshaoxiangdaodehuogenbenmeiyouxiangdaodeshiqing,xianzaixiangdaole;yuanlairenweishifenpingchangdesuoshi,xianzaixiandeshifenbupingchangle。woyixiaziqingxidiyishidao,yuanlaizheizhongshifenpingfandeyehuajingzaiwodeshengmingzhongzhanyouzheiyangzhongyaodediwei。wozijiyeyoudianchijingle。
wohuiyidesilvshicongloupangdexiaotushankaishide。zheiyizuoxiaotushan,zuichuhaowujingrenzhichu,zhibuguoersanmigao,shangmianzhangmanleyecao。dangnianwaifengkuangchuishi,meici“dasaoweisheng”,quanlouzhuderendoubeizhaohuanchulaibacao,bushi“lvhua”,ershi“huanghua”。womeicidouzaixinzhonganhenzheixiaoshanyecaozhiduo。houlaibuzhiyouyushenmeyuanyin,bashanduigaoleyiliangmi。zheiyangyilai,shanjiupoyouyidianshanshile。dongtoudecangsong,xitoudecuibo,doufangfohuifuleqingchun,yiniansiji,yuyucongcong,zhongjianyikeyushu,congshulinglaikan,zhinengsuanshisongbodecengsun,raneryezhiganfanmao,gaozhizhiciruyulandeqingkong。
wobujidecongshenmeshihouqiwozhuyidaoxiaoshanshangdeeryuelan。zheizhongyehuakaihuadagaiyeyoudanianxiaonianzhibiede。pengdaoxiaonian,zhizaixiaoshanqianhouxishudikaishangneimejipian。yudaodanian,zeshanqianshanhoukaichengdapian。eryuelanfangfofalekuang。womenchangjiangshenmeshenmehua“nufang”,zheige“nu”ziyongdezhenshiwubidiqimiao。eryuelanyi“nu”,fangfocongtudishenchuxilaiyiguyuanshililiang,yidingyaobahuakaibiandaqianshijie,ziqizhichongyunxiao,lianyuzhoudoufangfobianchengzisedele。dongpodecishuo:“yueyouyinqingyuanque,renyoubeihuanlihe,cishigunanquan。”danshihuamenhaoxiangshimeiyoushenmebeihuanlihe。yinggaikaishi,tamenjiukai;gaixiaoshishi,tamenjiuxiaoshi。tamenshi“zonglangdahuazhong”,yiqieshunqiziran,zijiwusuoweishenmebeiyuxi。wodeeryuelanjiushizheigeyangzi。
二月兰图片
raner,renzheigewanwuzhilingquepianpianyouleganqing,youleganqingjiuyoulebeihuan。zheizhenshiduociyiju,ranermeiyoufazi。renzijiduoqing,youbaqingyidaohua,“leiyanxianghuahuabuyu”,huadangran“buyu”le。ruguohuazhen“yu”qilai,qibuhehuairen!zheixiedaoliwoshifenmingbai。ranerworengranbazijidebeihuanguadaoleeryuelanshang。
当年老祖还活着的时候,每到春天二月兰开花deshihou,tawangwangnayibaxiaochan,daiyigeheishubao,daochengpiandeeryuelanpangqingcaocongliqusouwajicai。zhiyaokandaotadeshenyingzaieryuelandeziwulihuangdong,wojiuzhidaozaiwucanhuowancandecanzhuoshangbiranmimanzhejicaihuntundeqingxiang。dangwanruhaihuozhedeshihou。tameicihuijia,zhiyaoeryuelanzhengzaikaihua,talikaishi,tazongchuanguozuoshoushieryuelandeziwu,youshoushihupanchuiliudelvyan,congcongmangmangzouqu,bawodemuguangyizhidaidaohuduiandeguaiwanchu。dangxiaobaomuyangyinghaizaiwojiashi,tayetongxiaoshanheeryuelanjieshangleyuan。wocengtaosongcixieguosanjuhua:“wujingxielvxunyecai,huanghunbaomaoxiangxiyang,dangshizhidaoshixunchang。”wodexiaomaohuzihemimihaizaishideshihou,woyewangwangzaieryuelanconglikandaotamen:yiheiyibai,zaizisezhonggewaixianyan。
suoyouzheixiesuoshidoushixunchangdaobunengzaixunchangle。raner,cengjiheshi,daolejintian,laozuhewanruyijingyongyuanyongyuandilikailewomen。xiaoyingyehuileshandonglaojia。zhiyuhuzihemimiyegezizunxunmaodeguilv,buzhizuandaoleyanyuanzhongnayigeyouandejiaoluoli,dengdaisiwangdedaolai。laozuhewanrudezou,bawodexindoudaizoule。huzihemimiwoyeyiniannanwang。rujin,tiandisuikuan,yangguangsuizhaoyangpuzhao,woquegandaowubiandejiliaoyuqiliang。huiyizheixiewangshi,ruyunruyan,yuanlaishijinzaiyanqian,rujinquerupenglailingshan,kewangerbukejile。
duiyuwozheiyangdexinqinghewodeyiqiezaoyu,wodeeryuelanyidianyewudongyuzhong,zhaoyangzijikaihua。jinnianyoushieryuelankaihuadedanian。zaixiaoyuanli,yanguangsuodaozhichu,wubuyoueryuelanzai。zhaipang,lixia,linzhong,shantou,tupo,hubian,zhiyaoyoukongxidedifang,doushiyituanziqi,jianyibaiwu,xiaohuakaidelinlijinzhi,qishifeifan。ziqizhichongxiaohan,lianyuzhoudoufangfobianchengzisedele。
这一切都告诉我。二月兰shibuhuibiande,shishicangsang,yutarufuyun。ranerwoqueshizaibiande。yueyuebian,niannianbian。woxiangyibubianyingwanbian,ranerbanbudao。woxiangxuexieryuelan,ranerbanbudao。budanruci,tahaiyingbawodejiyiqianhuidaowoyishengzuidaomeideshihou。zaishinianhaojiezhong,wozijitiaochulaifanduibeidaneiyiwei“laofoye”,beichaojia,beidachengle“fangeming”。zhengshizaieryuelankaihuadeshihou,wobeiguanzhilaodonggaizao。youhenzhangyiduanshijian,womeitiandaoyigedifangqujianpozhuansuiwa,haisuishizhunbeizhebeihongweibingyajiedaoshenmedifangqu“pidou”,zuopenqishi,haiyaoaishangyidunzou,dadebiqinglianzhong。keshizaizhuanwafenglieryuelanyirankaifang,yiranzide,xiaoduichunfeng,haoxiangshizaichaoxiaowo。wodangshizishizaifeichangnanguo。wozhidaozhengyishizaizijishouzhong,keshishifeidiandao,renyaonanfen,wohutiantianbuying,jiaodidibuda,yiqiangyifen,manfuweiqu,haowurenshengzhiqu。zaihenzhangyiduanshijiannei,wochengle“bukejiechuzhe”,jinianmeijiedaoguoyifengxin,henshaoyourengantongwodagezhaohu。wosuichurenshi,shiweiyilei。
然而我一回到家里,老祖、德华她们,在每人每月只能得到恩赐十几元钱生活费的情况下,殚思竭虑,弄一点好吃的东西,希望能给我增加点营养;更重要的恐怕还是,希望能给我境添点生趣。婉如和延宗也尽可能地多回家来。我的小猫憨态可掬,偎依在我的身旁。她们不懂哲学,分不清两类不同性质的矛盾。人视我为异类,她们视我为好友,从来没有表态,要同我划清界限。所有这一些极其平常的琐事,都给我带来了无量的安慰。窗外尽管千里冰封,室内却是暖气融融。我觉得,在世态炎凉中,还有不炎凉者在。这一点暖气支撑着我,走过了人生最艰难的一段路,没有堕入深涧,一直到今天。
二月兰的花朵
woganjuedaobei,youganjuedaohuan。
daolejintian,tianyunzhuandong,foujitailai,buzhizenmeyilai,woyixiazichengwei“jikejiechuzhe”,daochutingdaodeshimeihaodeyanci,daochujiandaodeshiheyuedexiaorong。wocongneixinliganjiwozheixiexinlaopengyou,tamenjueduishizhenchengde。tamengulilewo,tamenqifalewo。raner,yihuidaojiali,suirandehuahaizai,yanzonghaizai,kewodelaozudaonaliquleni?wodewanrudaonaliquleni?haiyouwodehuzihemimiyishidaonaliquleni?shijiesuizhaoyanglanglang,yangguangsuizhaoyangmingmei,woqueganjueyiyangdejimoyuqiliang。
woganjuedaohuan,buganjuedaobei。
wonianjiemaodie,qianmiandeluyouxianle。jinianqian,woxieguoyipianduanwen,jiao《laomao》,yisihenjianming,woyishengyougetedian:buyuanyimafanren。lejiewoderendouchengren。nandaodaolerenshengzuihouyiduanlushangwojiuyaogaibianzheigetedianma?bu,bu,buxianggaibian。wozhenxiangxueyixuelaomao,daoledaxianlailinshi,zuandaoyigeyouandejiaoluoli,yigerenqiaoqiaodilikairenshi。
这话又扯远了。我并不认为眼前就有制定行动计划的必要。我还有很多事情要做,而且我的健康情况也允许我去做。有一位青年朋友说我忘记了自己的年龄。这话极有道理。可我并没有全忘。有一个问题我还想弄弄清楚哩。按说我早已到了“悲欢离合总无情”的年龄,应该超脱一点了。然而在离开这个世界以前,我还有一件心事:我想弄清楚,什么叫“悲”?什么又叫“欢”?是我成为“不可接触者”时悲呢?还是成为“极可接触者”时欢?如果没有老祖和婉如的逝世,这问题本来是一清二白的,现在却是悲欢难以分辨了。我想得到答复。我走上了每天必登临几次的小山,我问苍松,苍松不语;我问翠柏,翠柏不答。我问三十多年来亲眼目睹我这些悲欢离合的二月兰,tayechenmobuyu,wuziwanduonufang,xiaoduichunfeng,ziqizhichongxiaohan。
1993年6月11日写完